Inicjatywa SPES ma na celu zmianę przepisów prawa miejscowego w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta Katowice  celem wyeliminowania przepisów niezgodnych z ustawą, naruszających prawa mieszkańców Katowic znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, by mogli godnie - bez "zmuszania" do przyjęcia statusu osoby bezdomnej - ubiegać się o lokal komunalny.

Opis problemu

Już raz dzięki działaniom SPES Rada Miasta Katowice w uchwale nr XXXVI/700/17 z dnia 2 lutego 2017 r. dokonała zmiany dotychczas obowiązujących „Zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta Katowice” w zakresie kryteriów uprawniających do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W podjętym postępowaniu sądowym (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sygn. akt: I OSK 1296/16, oddalający skargę kasacyjną Rady Miasta Katowice od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie skargi Pana H.S.) zespół SPES wykazał, że przepisy prawa miejscowego zostały wydane z przekroczeniem delegacji z ustawy o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy.

Praktyka Ośrodka Poradnictwa pokazuje, że pomimo wprowadzonej zmiany Uchwała w dalszym ciągu jest niezgodna z przepisami ustawy o ochronie praw lokatorów i godzi w osoby ubogie "skazując" je na utratę dachu nad głową. Do Ośrodka zgłaszają się osoby, którym Miasto Katowice odmawia zawarcia umowy najmu lokalu mieszkalnego, błędnie uznając, że mają zaspokojone potrzeby mieszkaniowe. Jest to wynikiem tego, że Rada Miasta Katowice w sposób niedopuszczalny zmodyfikowała regulację ustawową i zdefiniowała pomieszczenie tymczasowe, jako lokal mieszkalny. Skutkiem tego dochodzi do kuriozalnej konstrukcji prawnej, gdzie według gminy zaspokojone potrzeby mieszkaniowe ma osoba, która w wyniku eksmisji z lokalu mieszkalnego przebywa w pomieszczeniu tymczasowym – nawet, jeśli przebywa tam już bez tytułu prawnego i gmina jednocześnie wzywa do jego opuszczenia (w przypadku, gdy przekroczone jest kryterium dochodowe do lokalu socjalnego). SPES zabiega o zmianę prawa miejscowego celem wyeliminowania przepisów niezgodnych z ustawą, naruszających prawa mieszkańców Katowic znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, by mogli godnie - bez "zmuszania" do przyjęcia statusu osoby bezdomnej - ubiegać się o lokal komunalny.

Nasze działania

W licznych wystąpieniach do Urzędu Miasta zespół Ośrodka zwracał  uwagę, że pomieszczenie tymczasowe nie jest lokalem mieszkalnym w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów (…), zatem osoba w nim przebywająca nie może być uznana za taką, która za zaspokojone potrzeby mieszkaniowe i powierzchnia zajmowanego pomieszczenia tymczasowego nie może być brana pod uwagę, jako kryterium powierzchniowe przy staraniach o zawarcie umowy najmu lokalu z mieszkaniowego zasobu miasta Katowice.

Swoje stanowisko Miasto wyraziło w piśmie z dnia 17.05.2018 r. 

Wprawdzie zgodziło się z opinią SPES, że pomieszczenie tymczasowe nie jest lokalem mieszkalnym, przedstawiło natomiast koncepcję, iż po wygaśnięciu umowy najmu pomieszczenia tymczasowego, pomieszczenie to staje się lokalem mieszkalnym.

Zespół Ośrodka wystąpił o wskazanie podstawy prawnej tegoż stanowiska i otrzymał odpowiedź, w której Urząd Miasta Katowice uznał, że pomieszczenie tymczasowe, po wygaśnięciu okresu umowy najmu, na jaki została zawarta, zachowuje status pomieszczenia tymczasowego. Jednakże w ocenie Miasta nie stanowiło to podstawy do zmiany przepisów prawa miejscowego.

Metodyka rzecznictwa praw zakłada wykorzystanie „każdej okazji”, by doprowadzić do zmiany niekorzystnych przepisów. Taką okazją była publikacja w maju 2019 r . nowej uchwały Rady Miasta Katowice, która w dalszym ciągu zawierała niezgodne z nadrzędnym aktem prawnym zapisy. Akty  prawa miejscowego są sprawdzane pod kątem zgodności z przepisami przez Wojewodę, dlatego zwróciliśmy się z wnioskiem o wydanie rozstrzygnięcia nadzorczego, które doprowadzi do „zablokowania” niekorzystnych dla najuboższych mieszkańców Katowic i niezgodnych z ustawą  zapisów.

W odpowiedzi na zgłaszany problem Wojewoda Śląski wskazał:

Organ nadzoru (…), traktując pismo jako „sygnał w sprawie”, dokonał wnikliwej oceny przedmiotowej uchwały pod kątem jej zgodności z prawem. Biorąc również pod uwagę wątpliwości wyeksponowane w piśmie uznał, iż w jego ocenie zachodzą przesłanki będące podstawą do zakwestionowania legalności wskazanej wyżej uchwały w całości. Wobec powyższego zostanie przygotowana przez organ nadzoru skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z wnioskiem o stwierdzenie nieważności uchwały Nr VIII/146/19 Rady Miasta Katowice w całości jako sprzecznej z art. 21 ust.3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1182 z późn. zm.) – pismo Zastępcy Dyrektora Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 03.09.2019 r.  

Działania SPES skupiały się na staraniach o merytoryczną rozmowę z władzami Miasta. W wyniku kierowanych listów, telefonicznych próśb o spotkanie oraz zgłoszeniu problemu Przewodniczącemu Rady Miasta Katowice (kontakt osobisty, spotkanie z grupą radnych w Biurze Rady Miasta w czerwcu 2019 r., mailowy – informacja o stanowisku Wojewody Śląskiego odnośnie treści uchwały)  w marcu 2020 r.  odbyło się spotkanie zespołu SPES z Naczelnikiem Wydziału Budynków i Dróg i pracownikami Wydziału. W trakcie dyskusji strony przedstawiły swoje argumenty w sprawie i odniosły się do nich. SPES zaproponował możliwe rozwiązania zgłaszanego problemu, np. zastosowanie unormowań prawnych przyjętych w innych uchwałach gminnych, systemowe zmiany, program „Najpierw mieszkanie”.  

Równocześnie zespół SPES oczekiwał na informację o oprzygotowywanym projekcie zmiany przepisów i monitorował (telefonicznie i w korespondencji), czy Wojewoda Śląski zaskarży obecną uchwałę. Zwróciliśmy się do  Prokuratury Okręgowej o rozważenie wniesienia skargi.  Skarga Prokuratora Okręgowego z dnia 23.11.2020 r. wpłynęła do Urzędu Miasta Katowice, celem przekazania do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. 

SPES wniósł o przystąpienie do sprawy i jest uczestnikiem postępowania sądowego. 

W styczniu 2021 r. uchwała została zaskarżona również przez Wojewodę Śląskiego.

Dla okoliczności sprawy znaczenie ma to, że Urząd Miasta Katowice do 2018 roku pozostawiał korespondencję SPES  bez odpowiedzi. O sytuacji poinformowaliśmy Rzecznika Praw Obywatelskich, który w  kwietniu 2020 r. wystosował pismo do Prezydenta Miasta Katowice z prośbą o ustosunkowanie się do podnoszonych przez SPES kwestii.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 30 marca 2021 r. (sygn. akt III SA/Gl 819/20) oddalił skargę oddalił skargę Prokuratora Okręgowego w Katowicach na uchwałę Rady Miasta Katowice z dnia 30 maja 2019 r. nr VIII/146/19 w przedmiocie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy.

Zespół SPES wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku. Mamy nadzieję, że sprawa ostatecznie zakończy się wyeliminowaniem naruszenia praw mieszkańców Katowic znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej.

Korespondencja w sprawie zmiany Uchwały Rady Miasta Katowice

Rzecznictwo praw SPES jest finansowane przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 – 2020