Ogólne zasady orzekania o niepełnosprawności

Orzecznictwo o niepełnosprawności służy osobom, które chcą uzyskać prawne potwierdzenie statusu osoby niepełnosprawnej, umożliwiające korzystanie z przewidzianych dla nich świadczeń i przywilejów takich jak np. odliczenia podatkowe, zasiłki, ulgowe przejazdy, umieszczenie w domu pomocy społecznej. Pozwala ukierunkować działania osoby niepełnosprawnej bądź jej opiekunów związane z prowadzoną terapią i rehabilitacją. Warto o tym pamiętać, choć nie zawsze komisje orzekające realizują wolę ustawodawcy w tym względzie.

Orzekanie o niepełnosprawności

  1. W przypadku osób, które ukończyły 16 rok życia orzeka się o stopniu niepełnosprawności.
  2. Dzieci do 16 roku życia zalicza się do osób niepełnosprawnych bez określania stopnia niepełnosprawności. Dodatkowe Informacje o ocenie niepełnosprawności dzieci  znajdują sie w dziale Orzekanie o niepełnosprawności dzieci.
  3. Orzekanie o stopniu niepełnosprawności (osób, które ukończyły 16 rok życia) jest, w myśl przepisów, orzecznictwem dla celów pozarentowych. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności nie może być bowiem podstawą ubiegania się o rentę z ubezpieczenia społecznego (z tytułu niezdolności do pracy, czyli tzw. renty ZUS). Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powinno zawierać wskazania do szeroko pojętej rehabilitacji. 
  4. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (na cele pozarentowe) jest, dla prawnego potwierdzenia niepełnosprawności, równoznaczne z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS oraz dawnym orzeczeniem Komisji ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia (na cele rentowe). Zasadniczo, by korzystać ze specjalnych świadczeń i przywilejów, osoby posiadające orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub d. KIZ nie muszą uzyskiwać orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Jest to jednak konieczne jeśli dla uzyskania określonych świadczeń jest potrzebne precyzyjne ich wskazanie (np. skierowanie do uczestnictwa w warsztacie terapii zajęciowej).
  5. Osoby posiadające ważne orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów (dawne orzeczenie KIZ), niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym lub orzeczenie o niezdolności do pracy (lekarza orzecznika ZUS) mogą składać do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności oraz wskazań do ulg i uprawnień. Przy tego rodzaju orzekaniu bierze się pod uwagę: posiadane orzeczenie oraz posiadaną dokumentację medyczną, ocenę aktualnego stanu zdrowia wystawioną przez lekarza - członka powiatowego zespołu (ocena ta musi być dokonana na podstawie badania), zakres i rodzaj ograniczeń spowodowany naruszoną sprawnością organizmu. Stopień niepełnosprawności określa się na podstawie przedłożonych orzeczeń lekarza orzecznika ZUS lub d. Komisji ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia. Od orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydanego w tym trybie nie przysługuje odwołanie.

Jak otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności?

  1. Orzekaniem o stopniu niepełnosprawności zajmują się powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Przy każdym zespole powinien działać punkt udzielający informacji o trybie i zasadach postępowania w zakresie orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.
  2. W celu uzyskania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności należy: zgłosić się do właściwego dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy, powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (lub ośrodka pomocy społecznej, lub powiatowego centrum pomocy rodzinie) i  pobrać formularze (wniosku i zaświadczenia lekarskiego) oraz zorientować się w szczegółach obowiązującej w danym powiecie procedury; następnie należy skompletować dokumentację (wypełnić wniosek, uzyskać wpisy lekarza rejonowego i lekarzy specjalistów, którzy prowadzą leczenie lub załączyć kopie posiadanej dokumentacji - zwłaszcza jeśli się posiada orzeczenie d. Komisji ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia o grupie inwalidzkiej lub orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o niezdolności do pracy); kompletny wniosek wraz z załącznikami (dokumentami dotyczącymi stanu zdrowia lub/i stopnia niezdolności do pracy) złożyć w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności (lub w ośrodku pomocy społecznej, powiatowym centrum pomocy rodzinie) zachowując sobie kopię dokumentacji. Stawić się na wezwanie komisji w wyznaczonym terminie na badanie i posiedzenie zespołu orzekającego.
  3. Skład orzekający może rozpoznać sprawę i wydać orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności bez uczestnictwa w posiedzeniu składu orzekającego osoby zainteresowanej lub dziecka i jego przedstawiciela ustawowego w przypadku gdy przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania orzeczenia o stanie zdrowia bez badania osoby zainteresowanej - jeśli osoba ta, w związku z ciężką, przewlekłą chorobą lub pobytem w szpitalu ma ograniczoną możliwość poruszania się; lub gdy osoba zainteresowana lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej lub nierokującej poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo, potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim; w takim wypadku przewodniczący składu orzekającego sporządza orzeczenie o stanie zdrowia dziecka lub osoby zainteresowanej na podstawie badania w miejscu pobytu tej osoby lub dziecka.
  4. Ocena stanu zdrowia, sporządzona przez przewodniczącego składu orzekającego, jest podstawą do orzeczenia niepełnosprawności (dziecka) lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (osoby mającej ukończone 16 lat). Powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wydaje (w odniesieniu do osób, które ukończyły 16 rok życia) orzeczenia o znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniu niepełnosprawności.
  5. W przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia.
  6. Po uzyskaniu decyzji o stopniu niepełnosprawności należy zwrócić się o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej - legitymacja ta jest rodzajem dowodu tożsamości (ze zdjęciem) i ułatwia wszelkie formalności związane z dostępem do uprawnień dla osób niepełnosprawnych.
  7. Jeśli wniosek o wydanie orzeczenia dotyczy uzupełnienia posiadanego już orzeczenia o niezbędne wskazania, bez których dana osoba niepełnosprawna nie może skorzystać z określonego przywileju, należy to zaznaczyć we wniosku. Na przykład w przypadku starania o umożliwienie terapii zajęciowej - należy we wniosku zaznaczyć, że orzeczenie jest potrzebne w celu przyjęcia do Warsztatu Terapii Zajęciowej (WTZ).
  8. Osoba ubiegająca się o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności może liczyć na pomoc pracowników socjalnych ośrodka pomocy społecznej lub powiatowego centrum pomocy rodzinie

Odwołanie od orzeczenia o niepełnosprawności 

  1. Od orzeczenia o niepełnosprawności/o stopniu niepełnosprawności wydanego przez  powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie należy złożyć w terminie 14 dni od daty doręczenia - zgodnie z pouczeniem zawartym na orzeczeniu - za pośrednictwem powiatowego zespołu.
  2. Jeśli w ocenie osoby zainteresowanej orzeczenie wojewódzkiego zespołu jest również niekorzystne można złożyć odwołanie do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych z wnioskiem o powołanie biegłego z dziedziny medycyny, w której osoba zainteresowana jest leczona. Postępowanie odwoławcze przed sądem jest wolne od opłat i nie wymaga pomocy adwokata.
  3. Sąd dopuszcza dowód z opinii biegłego z danego zakresu medycyny, który po badaniu wyda opinię w przedmiocie niepełnosprawności. Na niekorzystną opinię biegłego, stronie przysługuje wniesienie zarzutów – ustosunkowanie się do opinii.  Doręczając stronie opinię, sąd zakreśla termin, w jakim można  to uczynić, najczęściej jest to termin 7 bądź 14 dni od dnia otrzymania opinii. Gdyby korespondencja z sądu nie zawierała takiego pouczenia, a strona jest niezadowolona z treści opinii, wskazane jest aby na piśmie wnieść zarzuty. W zarzutach należy wskazać, z czym w danej opinii zainteresowany nie zgadza się i podać argumenty popierające jego stanowisko.

Przedłużenie ważności orzeczeń w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii COVID-19

Orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, wydane na czas określony, którego ważność:

  • upłynęła od 9 grudnia 2019 roku do dnia 7 marca 2020 roku, pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia, zachowuje ważność do upływu 60 dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności
  • upływa po dniu 8 marca 2020 roku, zachowuje ważność do upływu 60 dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Nowe zasady przedłużania ważności orzeczeń

Przepisy, które weszły w życie z dniem 6 sierpnia 2023 r. - stanowią, iż orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, którego okres ważności:

  • upłynąłby do dnia 31 grudnia 2020 r. - zachowuje ważność do dnia 31 grudnia 2023 r.,
  • upłynąłby w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 r. - zachowuje ważność do dnia 31 marca 2024 r.,
  • upłynąłby w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie przepisu (to jest do dnia 5 sierpnia 2023 r.) -  zachowuje ważność do dnia 30 września 2024 r.

- jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Radzimy, aby nie czekać na ostatnią chwilę ze złożeniem wniosku o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności na dalszy okres. Zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności niewątpliwie będą miały pełne ręce roboty i lepiej uniknąć sytuacji, w której orzeczenie straci ważność – a nowe orzeczenie nie zostanie jeszcze wydane.

Kolejne wydłużenie ważności orzeczeń

Na podstawie przepisów, które weszły w życie z dniem 30 grudnia 2023 r., orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony, które zachowały ważność na podstawie poprzedniego wydłużenia ważności, albo którego okres ważności upłynął po dniu 5 sierpnia 2023 r. i przed dniem 30 września 2024 r., zachowują ważność do dnia 30 września 2024 r., jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenie o niepełnosprawności albo nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, stanie się ostateczne.

Z praktyki Ośrodka Poradnictwa SPES

Po prawie trzech latach od złożenia wniosku o ustalenie stopnia niepełnosprawności szesnastoletniego syna, z pomocą SPES mama uzyskała orzeczenie sądu, w którym został zaliczony znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe. Dzięki temu, mama będzie mogła nadal pobierać świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad niepełnosprawnym synem, a byłoby to niemożliwe, gdyby nie odwołała się od orzeczenia zaliczającego go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Prosimy o zapoznanie się z opisem działań Ośrodka Poradnictwa SPES i naszej argumentacji w sprawie: Zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności (2017-2020)

Jeśli masz przekonanie, że powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności niewłaściwie zaliczył ciebie czy twojego podopiecznego do danego stopnia niepełnosprawności – na przykład, zamiast do stopnia znacznego, zaliczył do stopnia umiarkowanego, zamiast do umiarkowanego – zaliczył do lekkiego, nie zawarł w orzeczeniu istotnego dla ciebie wskazania bądź też w ogóle nie uznał za osobę niepełnosprawną– złóż odwołanie. Jeśli wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności nie uwzględni twojego odwołania – możesz odwołać się od tego orzeczenia do sądu. Nie pogorszy to w żaden sposób twojej sytuacji, niczym nie ryzykujesz, może być tylko lepiej. Postępowanie sądowe będzie trwało co najmniej kilka miesięcy, zależeć to będzie przede wszystkim od ilości opinii biegłych, jakich powoła sąd, czy opinie te będą kwestionowane. Jeśli będziesz mieć problem ze sporządzeniem odwołania do sądu, a na dalszym etapie postępowania ze sformułowaniem zarzutów do doręczonej ci przez sąd opinii biegłego – korzystaj z pomocy dostępnych w twojej okolicy punktów poradnictwa. Jeśli jesteś osobą nieporadną, złóż w sądzie  wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Gdy w rezultacie w wyniku odwołania uzyskasz orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, które daje ci prawo do świadczeń rodzinnych, uzależnionych od niepełnosprawności (zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna, dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego) – pamiętaj, aby wniosek o świadczenie złożyć przed upływem trzech miesięcy od dnia wydania orzeczenia czy też wyroku sądu. Wówczas prawo do świadczenia będzie przyznane począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. W opisywanej na wstępie sprawie, w której wyrok zapadł w styczniu 2020 roku, jeśli mama złoży wniosek o świadczenie pielęgnacyjne przed upływem trzech miesięcy od  daty uprawomocnienia się wyroku, świadczenie zostanie jej przyznane od miesiąca, w którym złożyła wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności syna, czyli od marca 2017 roku. Gdyby wniosek o świadczenie pielęgnacyjne złożyła po upływie trzech miesięcy od daty prawomocności wyroku – świadczenie będzie przyznane począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek o przyznanie świadczenia, czyli nie z datą wsteczną, uwzględniającą okres postępowania odwoławczego. 



Wpłacam DAR 1,5 procent podatku Drogi Czytelniku! Prosimy Cię o wpłatę kilkuzłotowej darowizny oraz przekazanie 1,5% podatku na sfinansowanie rzecznictwa praw i poradnictwa obywatelskiego dla najuboższych. Dziękujemy!

Publikacja jest finansowana przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030.

Narodowy Instytut Wolności

Copyright © SPES 1999 - 2024. Wszystkie prawa zastrzeżone.

Żaden fragment utworów i informacji zamieszczonych na stronach serwisu "Twoje Prawa" nie może być: rozpowszechniany, udostępniany publicznie, publikowany, kopiowany, reprodukowany, bez względu na formę oraz cel (odpłatnie lub nieodpłatnie), bez pisemnej zgody Stowarzyszenia SPES.

  • Fundacja Nasza Szkoła
  • fio
  • izba lekarska
  • Google
  • oblaci
  • ralus
  • weglosmyk
  • seminarium
  • prowincja
  • IPS
  • Gość Niedzielny
  • Komitet do spraw pożytku publicznego
  • adwokat ewa
  • Do Rzeczy
  • NIW
  • szip
  • zthiu
  • Non Profit
  • renovabis
Facebook
Newsletter
Newsletter spes.org.pl

Na podany przez Ciebie adres mailowy przesyłać będziemy najnowsze informacje - zostań w kontakcie!

Możesz pomóc
Możesz pomóc

Włącz się w pomaganie. Osoby niepełnosprawne, w trudnej sytuacji życiowej i materialnej czekają na Twój gest. Szczegółowe informacje w dziale MOŻESZ POMÓC