Komornik może prowadzić postępowanie egzekucyjne tylko wówczas, gdy posiada wobec dłużnika tytuł wykonawczy - tytuł egzekucyjny, któremu sąd nadał klauzulę wykonalności. Najczęściej będzie to wyrok bądź sądowy nakaz zapłaty. Egzekucja komornicza ma na celu jak najszybsze odzyskanie długu, podlega jednak pewnym ograniczeniom, by dłużnik nie został pozbawiony całkowicie środków na swoje utrzymanie. 

Tytułami  egzekucyjnymi są: 

• orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
• orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji;
• bankowy tytuł egzekucyjny /BTE/ (z dniem 26 listopada 2015 r. zostały uchylone przepisy zezwalające bankom na wystawianie BTE,  jednak nadal może być prowadzone postępowanie egzekucyjne na podstawie BTE, któremu sąd nadał klauzulę wykonalności przed dniem 26 listopada 2015 r.)
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustaw szczególnych  podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej.

Aby zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, wierzyciel musi złożyć u komornika pisemny wniosek o wszczęcie egzekucji oraz tytuł wykonawczy.

Komornik na podstawie tytułu wykonawczego ma za zadanie zaspokoić roszczenia wierzyciela. W tym celu może:

• zająć i sprzedać ruchomości (np. samochód) i nieruchomości (np. dom) stanowiące własność dłużnika,
• zająć wynagrodzenie za pracę, rentę, emeryturę oraz dochody z innych tytułów,
• zająć rachunki bankowe dłużnika, wierzytelności  i inne prawa majątkowe. 

Z egzekucji wyłączone są m.in:

• przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników, w szczególności lodówka, pralka, odkurzacz, piekarnik lub kuchenka mikrofalowa, płyta grzewcza służąca podgrzewaniu i przygotowywaniu posiłków, łóżka, stół i krzesła w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników oraz po jednym źródle oświetlenia na izbę, chyba że są to przedmioty, których wartość znacznie przekracza przeciętną wartość nowych przedmiotów danego rodzaju.
• pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu,
• zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca,
• jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów,
• narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych,
• przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową.
• przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę

Z wynagrodzenia za pracę komornik może egzekwować:

• na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,
• na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne do wysokości połowy wynagrodzenia.

Przy potrącaniu sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (ustalanego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę), przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Ograniczenie potrąceń w odniesieniu do kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę nie dotyczy egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych.

Egzekucja z emerytury i renty

Dokonywane przez komornika potrącenie z emerytury lub renty nie może przekraczać:

• 60% emerytury lub renty przy potrąceniach na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych
• 25% emerytury lub renty przy potrąceniach należności innych niż świadczenia alimentacyjne.

przy czym powyższe granice potracenia liczone są od kwoty brutto emerytury lub renty, a potrącenie realizowane jest po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Przykładowo: jeżeli emerytura wynosi 2000 zł brutto - czyli 1661,34 zł netto, to potrącenie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, czyli 25% świadczenia, wynosić będzie 500 zł (25 % od kwoty 2000 zł brutto). Do wypłaty emeryt otrzyma zatem kwotę 1161,34 zł (1661,34 zł – 500 zł).

Od dnia 1 lipca 2018 r. kwota emerytury i renty wolna od potrąceń i egzekucji jest ustalona kwotowo i  wynosi:

• 500 zł - przy potrącaniu należności alimentacyjnych, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi;
• 825 zł - przy potrącaniu należności  na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.

Kwoty wolne od potrąceń i egzekucji ustala się dla emerytur i rent wraz ze wszystkimi wzrostami, zwiększeniami, dodatkami oraz innymi świadczeniami wypłacanymi wraz z emeryturą lub rentą, z wyłączeniem świadczeń rodzinnych oraz dodatku dla sierot zupełnych, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku weterana poszkodowanego.

Powyższe zasady dotyczą również egzekucji z renty socjalnej.

Kwoty wolne o egzekucji i potrąceń będą podlegać corocznej waloryzacji od dnia 1 marca na zasadach określonych dla emerytur i rent.

Egzekucja z wynagrodzenia z umowy cywilnoprawnej 

Przy egzekucji z wynagrodzenia z umowy cywilnoprawnej (umowa zlecenia, umowa o dzieło itp.), jeżeli ma ono charakter świadczenia powtarzającego się, którego celem jest zapewnienie utrzymania - mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, czyli zasady dotyczące egzekucji z wynagrodzenia za pracę.

Jednakże komornik dokonując zajęcia wynagrodzenia dłużnika z umowy cywilnoprawnej, kieruje do podmiotu zatrudniającego dłużnika zajęcie 100 % wierzytelności. Oznacza to, że zleceniodawca ma obowiązek dokonać potrącenia z wynagrodzenia dłużnika nawet 100 % wynagrodzenia, zależnie od kwoty długu i dłużnik może w zupełności nie otrzymać wynagrodzenia w danym miesiącu i pozostać bez środków do życia..

W związku z tym, w razie zajęcia przez komornika wynagrodzenia z umowy cywilnoprawnej, dłużnik musi niezwłocznie złożyć komornikowi wniosek o ograniczenie egzekucji, w którym wykaże, że dochód z umowy cywilnoprawnej jest jedynym źródłem utrzymania - świadczeniem powtarzającym się, którego celem jest zapewnienie utrzymania, tak jak wynagrodzenie ze stosunku pracy. Wskazane jest przedstawienie komornikowi kopii zawartej umowy cywilnoprawnej, zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia i częstotliwości jego wypłaty bądź  wyciągu z rachunku bankowego, z którego wynika częstotliwość wypłaty.

Od dnia 1 stycznia 2019 r. dzięki inicjatywie ustawodawczej SPES wchodzą w życie przepisy, które jednoznacznie określają granice egzekucji ze wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. W tym zakresie jednoznacznie będą mieć odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, czyli komornik ma prawo zająć świadczenie:

• na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych -  do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,
• na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne -  do wysokości połowy wynagrodzenia

a przy potrącaniu sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (ustalanego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę), przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

W praktyce okaże się, czy po 1 stycznia 2019 r. komornicy dokonując zajęcia wynagrodzenia dłużnika z umowy cywilnoprawnej, będą wskazywać podmiotowi powyższe granice zajęcia; jeśli nie – konieczne będzie nadal składanie wniosku o graniczenie egzekucji i wykazywanie komornikowi, że uzyskiwane cyklicznie świadczenie z umowy cywilnoprawnej ma na celu zapewnienie utrzymania albo stanowi jedyne źródło dochodu dłużnika. Pewne jest natomiast, że po wykazaniu tych okoliczności komornik musi zastosować powyższe zasady Kodeksu pracy – w tym respektować kwotę wolną od potrąceń w przypadku egzekucji innych należności niż świadczenia alimentacyjne, co do tej pory nie było regułą. 

Świadczenia, które nie podlegają egzekucji

Nie podlegają egzekucji - zajęciu komorniczemu:

• świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, świadczenie wychowawcze (500 Plus) świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych, zasiłki dla opiekunów, świadczenia z pomocy społecznej, świadczenia integracyjne, jednorazowe świadczenie, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem”;
• świadczenia, dodatki i inne kwoty przyznane na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w części przysługującej na umieszczone w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka dzieci i osoby, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej. 

Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego nie obejmuje kwot pochodzących z tych świadczeń. 

Konsultacja prawna

Powyżej przedstawiliśmy przykłady najczęściej przeprowadzanych zajęć komorniczych. W przypadku zajęcia komorniczego, każdorazowo sugerujemy niezwłoczną konsultację z prawnikiem.

Informacje gdzie szukać pomocy publikujemy w dziale Bezpłatna pomoc prawna.